Franciszek Józef Machalski urodził się 5 lipca 1904 r. w Braddock koło Pittsburga w stanie Pensylwania w USA jako syn polskich emigrantów. Gdy miał 6 lat, jego rodzina wróciła do Polski. Ukończył państwowe gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie (1916-1924). Studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie rozpoczął w roku 1924. Machalski początkowo jako przedmiot główny wybrał filologię polską oraz filologię niemiecką jako przedmiot poboczny. Od drugiego roku zaczął równolegle studiować orientalistykę, najpierw filologię indyjską (sanskryt u prof. Stanisława Stasiaka), później języki i kulturę Arabów i Persów w Instytucie Orientalistycznym u prof. Zygmunta Smogorzewskiego. Ostatecznie filologia nowoperska i kultura współczesnego Środkowego Wschodu stały się głównym celem jego naukowej specjalizacji. Studia uniwersyteckie ukończył uzyskując dyplomy: magistra filozofii w zakresie filologii polskiej (27 czerwca 1932 r.), magistra filozofii w zakresie nauk orientalistycznych (Wpływy orientalne w twórczości Antoniego Langego, 11 lutego 1931 r.), oraz doktora filozofii w zakresie filologii arabskiej i perskiej pt. Znamiona proroctwa Muhammeda napisaną pod kierunkiem prof. Smogorzewskiego (25 października 1930 r.).

W 1931 r. musiał przerwać karierę naukową z powodu zamknięcia katedry (po śmierci prof. Smogorzewskiego). Po rezygnacji z kariery naukowej aż do wybuchu II wojny światowej pracował jako nauczyciel w szkołach średnich: najpierw w Tłumaczu (rok szkolny 1931/32), zaś od roku następnego w Tarnopolu, gdzie pracował do września 1939.

W nocy z 22 na 23 czerwca 1941 r. Franciszek Machalski został aresztowany przez NKWD i wywieziony w głąb ZSRS, do łagru w Wierchnieuralsku. 30 stycznia 1942 r. wraz z innymi zwolnionymi z łagru Polakami wyruszył do polskiej armii w Czelabińsku, gdzie został przyjęty do Armii Polskiej.  3 kwietnia 1942 r. przybył do Iranu. Tu związał się z Polskim Towarzystwem Studiów Irańskich, którego aż do końca pobytu w Iranie był aktywnym działaczem, członkiem, sekretarzem a pod koniec działalności także prezesem zarządu. Te trzy lata były okresem szczególnie ważnym w życiu Machalskiego; były to równocześnie lata bardzo istotne dla historii nieoficjalnych stosunków kulturalnych polsko-irańskich.

Machalski, ze względu na swoją (początkowo raczej teoretyczną, później coraz doskonalszą) znajomość języka perskiego i kultury muzułmańskiej, znalazł się w sytuacji szczególnej, odgrywając rolę tłumacza i pośrednika. Aktywnie włączył się w działalność oświatową i kulturalną polskiej emigracji. Uczył, wizytował polskie szkoły rozsiane w różnych punktach Iranu, brał udział w organizowaniu harcerstwa. Machalski opuścił Iran na początku 1946 r., by podjąć pracę w Polskim Instytucie Studiów Bliskiego Wschodu w Bejrucie, następnie przemianowanym na Instytut Polski.

„Fata wojenne rzucają go na Bliski Wschód i do Iranu. Szczęście w nieszczęściu, nie można lepiej, bo Machalski ostatnie lata swych orientalnych studiów na uniwersytecie poświęcił właśnie filologii perskiej. Mimo ciężkich i nie sprzyjających warunków wojennych – Franek, jak zawsze pracowity i akuratny, nie zasypia gruszek w popiele i nabiera takiego szlifu w perszczyźnie, że (to już po wojnie, gdy został profesorem UJ) szach Reza Pahlewi na I Światowym Kongresie Iranologów w Teheranie jesienią 1966 jest zdumiony poprawnością i swobodą, z jaką Machalski posługuje się jego ojczystym językiem”. (Frantz 1972: 189)

W lipcu 1947 r. Franciszek Machalski powrócił do Polski, gdzie połączył się z żoną i trojgiem dzieci w Bytomiu repatriowanymi z Tarnopola w 1945 r. W 1951 r. rozpoczął pracę w charakterze wykładowcy kontraktowego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Początkowo były to tylko wykłady zlecone z filologii nowoperskiej (6 godzin wykładów tygodniowo z gramatyki opisowa języka perskiego). Rozprawę habilitacyjną pt. Historyczna powieść perska (Kraków 1952) zaczął przygotowywać zaraz po powrocie do Polski. Dwa lata później, 1 października 1953 r., otrzymał etat adiunkta przy Katedrze Filologii Orientalnej na Wydziale Filologicznym UJ. Katedrą kierował wówczas prof. Tadeusz Lewicki, arabista, kolega Machalskiego z czasów studiów we Lwowie. Pod jego opieką powstają pierwsze magisteria z iranistyki; w swoim dzienniku pod datą 20 czerwca 1956 notuje: „Wypuściliśmy w świat pierwszych troje magistrów z literatury irańskiej. Może to będzie szczęśliwy początek naszej naszej „krakowskiej szkoły”. Bohdan Pałecki napisał pracę historyczno-literacką o Abulkasimie Lahutim, Dolores Szczepanik dała fragment Ibn Balchiego odnośnie historii Sasanidów (z dobrym komentarzem), Radosława Zubrzycka przedłożyła pracę o awestyjskiej rachubie czasu. Pierwsze dwie prace, po przeróbkach moich mamy zamiar drukować. Co do ostatniej nie mam jeszcze wyrobionego zdania”. Trzy lata później 27 kwietnia 1956 r. uzyskuje tytuł naukowy docenta i z dniem 1 maja tego samego roku zostaje powołany na stanowisko samodzielnego pracownika nauki. Szanowany i ceniony, w roku 1966 zostaje powołany na funkcję prodziekana Wydziału Filologicznego UJ. 1 maja 1972 r. obejmuje kierownictwo powstałego dzięki jego staraniom Zakładu Iranistyki UJ. W 1969 r. zostaje profesorem nadzwyczajnym i na tym stanowisku pracuje aż do przejścia na emeryturę w 1974 r. Jak wspomina jego uczeń, prof. Piotr Chełkowski z Uniwersytetu w Nowym Jorku:

„Studia iranistyczne rozpocząłem w 1953 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Oprócz języka perskiego w sylabusie był arabski i turecki. Po pierwszym roku w Katedrze Studiów Orientalnych (tak sie wtedy nazywał ten departament) wiedziałem i czułem, że moją specjalizacją będą język i literatura perska. Profesor Franciszek Machalski był jednym z głównych powodów mojej decyzji. Machalski uczył perskiego jako języka żywego, prężnego, którego korzenie sięgają głęboko. Często przypominał nam, że po najeździe arabskim w siódmym, ósmym wieku język arabski zdominował i wyplenił stare języki na olbrzymim terytorium od gór Zagros na wschodzie do Oceanu Atlantyckiego na Zachodzie. Jedynie Persja nie zmieniła swojego języka. Machalski kochał Iran i starał sie przekazać tę miłość studentom. Dziwne jest to, że jego wykłady i zajęcia szczególnie język i literatura perska były prowadzone w stylu nauczycieli szkół średnich – Machalski uczył języka polskiego i polskiej literatury w szkołach prawie dwadzieścia lat na rubieżach Polski, oraz w Teheranie i w Bejrucie. Często musiał dzielić czas miedzy szkołą a Uniwersytetem. Na wiosnę 1971 roku spotkałem się w Nowym Jorku z moim kolegą profesorem Wojciechem Skalmowskim, który w tym czasie objął stanowisko profesora wizytującego w Harwardzie. Wspominając stare czasy na UJocie, rozmowa zeszła na temat naszych wykładowców. Kiedy wspominaliśmy Profesora Franciszka Machalskiego, Skalmowski powiedział: „Wszystko jedno, czy była to atmosfera gimnazjalna, czy uniwersytecka, ważne jest to, że nas bardzo dobrze nauczył perskiego. Jego entuzjazm na temat studiów irańskich był zaraźliwy”.  W 1966 roku spotkałem Profesora w Teheranie. Zaproponowałem małą wycieczkę samochodem w okolice Demawendu, oczy Profesora zaświeciły się. Po drodze stawalismy tu i tam, aby Profesor mógł porozmawiać z lokalnymi ludzmi. Wszystko go interesowało, od ludzi pracujących w polu, do drobnych sklepikarzy w małych miasteczkach. (...) Ale głównym zainteresowaniem Machalskiego byla perska literatura współczesna. Jego książka pod tytulem La littérature de l’Iran contemporain w trzech tomach, poświęcona była poezji. Machalski został uznany za pioniera w tej dziedzinie i do dnia dzisiejszego jest uważany za tego, który przetarł drogę młodej kadrze naukowców w Iranie tak jak i poza nim”. (Machalski 2016: 7).

Przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego, był członkiem Komisji Orientalistycznej PAN, był także wieloletnim redaktorem rocznika „Folia Orientalia”. Zmarł 24 stycznia 1979 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu w Bronowicach.

Był tym, jak wspomina prof. Krasnowolska, który wykonał ogrom niewdzięcznej, pionierskiej pracy, wychował następne pokolenie iranistów i stworzył podstawy, bez których nie byłoby dzisiaj iranistyki w Krakowie[1].

Bibliografia:      

W. Frantz, Odłamki wspomnień przez przetak pamięci przesianych, Kraków 1972.

A. Krasnowolska, Franciszek Machalski (1904-1979), „Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga Wydziału Filologicznego”, J. Michalik (red.), W. Walecki, Kraków 2000.

F. Machalski, La littérature de l’Iran contemporain, t. 1: „La poésie persane de l’époque du ‘réveil des Iraniens’ jusqu’à coup d’état de Reḍā Ḫān” (environ 1880-1921), Wrocław 1965, t. 2: „La poésie de l’époque de Reḍā Šāh Pahlavi 1921-1941”, Wrocław 1967, t. 3: „La poésie persane après la seconde guerre mondiale”, Wrocław 1980.

F. Machalski, Z ziemi perskiej do Polski, wstęp, oprac. K. Paraskiewicz, K. Paraskiewicz, Kraków 2016.

Władysław Dulęba urodził się w Tłumaczu w ówczesnym woj. Stanisławowskim (obecnie: Ukraina, obwód iwanofrankiwski), uczył się w renomowanym gimnazjum jezuickim w Chyrowie, ale maturę w roku 1941 zdał w Tłumaczu, już pod władzą radziecką. Pod koniec wojny przyjechał do Krakowa i w 1945 r. rozpoczął na UJ studia anglistyczne i orientalistyczne. Jako student podjął pracę w redakcji wydawanego po polsku w Krakowie (1946-49) przez British Foreign Office pisma Głos Anglii, które jednak szybko zostało zamknięte przez władze PRL. Przez wiele lat (1950-1973) związany był z Państwowym Wydawnictwem Muzycznym, gdzie specjalizował się w dokumentacji ikonograficznej i opracowaniu edytorskim albumowych książek o polskiej i europejskiej muzyce klasycznej i ludowej (opracował 11 tomów). W tym okresie tłumaczył także poezję angielską (wiersze T.S. Eliota, ballady szkockie i angielskie).

Studia iranistyczne ukończył Dulęba po długiej przerwie, w roku 1965 i w tym samym roku zaczął prowadzić zajęcia z klasycznej literatury perskiej w Katedrze Orientalistyki UJ, w ramach godzin zleconych. Etat uzyskał dopiero w roku 1973. W roku 1979 obronił pracę doktorską Legenda Cyrusa w Šāhnāme Ferdousiego, a w 1986 habilitował się na podst. rozprawy Klasyczne podstawy poetyki perskiej. Jego dorobek naukowy obejmuje ponadto artykuły dotyczące perskiej mitologii epickiej i zagadnień przekładu poezji perskiej. Badania naukowe Dulęby nad eposem perskim dotyczyły przede wszystkim związków między przekazem epickim a historycznym i hipotetycznej tożsamości bohaterów epickich z przedstawicielami zapomnianej w Iranie dynastii Achemenidów.

Władysław Dulęba zmarł niespodziewanie na atak serca latem roku 1987 w Vancouver w Kanadzie, gdzie pojechał odwiedzić syna.

Dulęba zasłynął przede wszystkim jako tłumacz perskiej poezji klasycznej. Jego dorobek translatorski obejmuje: wybór gazali Hāfeza (I wyd. 1973 i II poszerzone 1979), złożoną z trzech tomików (1977, 1980, 1986) antologię poezji nowoperskiej – od jej zabytków najwcześniejszych (IX-X w.) po poetów XX-wiecznych, oraz pełny przekład (prozą poetycką) Šāhnāme Ferdousiego – monumentalnego poematu epickiego z przeł. X/XI w., bazującego na tradycji ustnej i pisanej przedmuzułmańskiego Iranu. To ogromne przedsięwzięcie translatorskie, obejmujące ok. dwa tysiące stron maszynopisu, do dziś czeka na redakcję naukową i publikację. Za życia tłumacza (1981) ukazał się drukiem wybór z Šāhnāme, a pośmiertnie – dotychczas pierwszy tom planowanego wydania całości, w opracowaniu A. Krasnowolskiej (2004). Na opracowanie i publikację czeka też odnaleziony przekład fragmentu eposu romantycznego Leyli-o Majnun Nezāmiego (XII w.).

Prace iranistyczne Władysława Dulęby:

Kto to jest Hafiz?, „Literatura na świecie” VI, 1971, 155-159.

Jak tłumaczyłem Hafiza, „Literatura na świecie” VI, 1971, 174-175.

Potrójna trudność przekładu z poezji perskiej, „Z teorii i historii przekładu artystycznego”, J. Baluch (red.), Kraków 1974, 101-106; przedruk w: „Pisarze polscy o sztuce przekładu (1440-1974)”, Poznań 1977, 388-393.

Mit rodu Sāma w Šāhnāme, „Sprawozdania z posiedzeń komisji naukowych PAN oddz. Kraków”, t. XVIII, Kraków 1974, 77.

Was Darius a Zoroastrian? „Folia Orientalia” XVIII, 1977, 205-209.

Gazale Dżalaluddina Rumiego w interpretacji Józefa von Hammera i Tadeusza Micińskiego (porównanie tekstów), „Studia o Tadeuszu Micińskim”, M. Podraza-Kwiatkowska (red.), WL, Kraków 1979, 403-432.

Opowieść o Cyrusie w Šāhnāme, „Studia Indo-Iranica” (Prace Komisji Językoznawstwa PAN No 52), red. L. Bednarczuk, A. Czapkiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1983, 39-44.

Klasyczne podstawy poetyki perskiej, Wydawnictwo UJ, Kraków 1986.

The Epos and History on the Example of the History of Feridun in Šāhnāme, „Folia Orientalia” XXIV, 1987, 159-172.

Chronogram symboliczny w poezji perskiej, „Poetyka orientalna i jej recepcja w Europie” (Zeszyty Naukowe UJ No CMXXXII: Prace Historycznoliterackie 70), A. Czapkiewicz (red.), Kraków 1989, 125-131.

Patriotic Themes in the Shahname, „Afghanica. The Afghanistan Studies Newsletter” IV, 1989, 4-6.

The Cyrus Legend in the Šāhnāme, Kraków 1995.

Przekłady z języka perskiego:

Hafiz, Gazale, „Przegląd Orientalistyczny” 4 (48), 1963, 299-304.

Z poezji perskiej: Rudaki, Mos’abi, Rabi’a-e Qozdari, Dżalaluddin Rumi, Hafiz, „Oficyna poetów” 1 (8), Londyn 1968, 27-31.

Hafiz, Gazele, „Literatura na świecie” 6, 1971, 128-138.

Maulana Dżalaluddin Rumi, Gazale, „Znak” 209 (11), 1971, 1290-1292.

Hafiz, Gazale, „Znak” 209 (11), 1971, 1293-1297.

Pieśni miłosne Hafiza. Wybrał i przetłumaczył W. Dulęba, WL, Kraków 1973.

Dywan perski. Wybrał i przetłumaczył W. Dulęba, WL, Kraków 1977.

Pieśni miłosne Hafiza. Wybrał i przetłumaczył W. Dulęba, wydanie drugie poszerzone i poprawione, WL Kraków 1979.

Drugi dywan perski. Wybrał i przetłumaczył W. Dulęba, WL, Kraków 1980.

Ferdousi, Księga Królewska. Wybór, przełożył i opracował W. Dulęba, PIW, Warszawa 1981.

Trzeci dywan perski. Wybrał i przetłumaczył W. Dulęba, WL, Kraków, 1986.

Abolqasem Ferdousi, Księga Królewska. Szahname, t. I, Przełożył z oryginału perskiego W. Dulęba; wstęp, przypisy, opracowanie filologiczne i literackie A. Krasnowolska, Nomos, Kraków 2004.

Bibliografia:

T. i S. Cieślikowscy, Nota. (Uwagi bardziej osobiste), „Iranica Cracoviensia. Cracow Iranian Studies in memory of Władysław Dulęba”, A. Krasnowolska (red.), Cornelius Publishing House, Cracow 1996.

A. Krasnowolska, W. Duleba – translator and scholar, „Oriental Languages in Translation”, Vol. 3, Polish Academy of Sciences – Cracow Branch, Publications of the Oriental Committee Vol. 27, A. Zaborski, M. Piela (red.), Polish Academy of Sciences Press, Cracow 2008.

J. Pstrusińska, On Władysław Dulęba’s Translations of Mawlana Jalaluddin Balkhi (Rumi), „Oriental Languages in Translation”, Vol. 3…

K. Soja-Blumhoff, W. Dulęba (1920-1987), „Iranica Cracoviensia”...

K. Soja-Blumhoff, Bibliography of the Works by Władysław Dulęba, „Iranica Cracoviensia”...

K. Wolski, Okruchy wspomnień, „Oriental Languages in Translation”, Vol. 3…

Marijan (Marian Stanisław) Molé, ur. w Lublanie, przyjechał do Krakowa jako małe dziecko (1925), gdy jego ojciec, Vojeslav Molé, słoweński historyk sztuki, bizantynista, poeta i tłumacz, otrzymał katedrę historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po wybuchu II wojny światowej (jesień 1939) rodzina wyjechała do Jugosławii, w Lublanie Marijan skończył szkołę średnią i w 1942 rozpoczął studia językoznawcze (językoznawstwo indoeuropejskie i słowiańskie), które po zamknięciu uniwersytetu w r. 1943 kontynuował drogą samokształcenia. W roku 1945 rodzina Molé wróciła do Krakowa. Marijan podjął studia językoznawcze i orientalistyczne na UJ. W roku 1947 uzyskał tytuł magistra językoznawstwa indoeuropejskiego na podst. pracy Kategoria rodzaju gramatycznego w języku hetyckim, a rok później (1948) obronił doktorat z orientalistyki: Gäršāsp-nāmä ‘Asadī’ego z Tūs a legenda o Kṛsāspie. Przyczynek do badań nad formacją i rozwojem epopei irańskiej. Promotorem pracy był prof. Tadeusz Kowalski, który nie dożył obrony. Już jako doktorant Molé prowadził zajęcia iranistyczne na orientalistyce; po obronie został zatrudniony na etacie. W roku 1949 otrzymał stypendium rządu polskiego na wyjazd naukowy do Paryża, z którego już nie wrócił. W Paryżu studiował w École Pratique des Hautes Études (ÉPHÉ), École des Langues Orientales Vivantes i Collège de France, jego mistrzem był Jean de Menasce, poznał też innych wybitnych iranistów (Benveniste, Massignon, Corbin). W latach 1955-59 przebywał na stypendium w Iranie. O ile w swojej wczesnej działaności naukowej (Kraków, wczesny Paryż) Molé interesował się przede wszystkim mitologią i religią przedmuzułmańskiego Iranu, to podczas pobytu w Teheranie zajął się islamem szyickim i sufizmem, oraz ciągłością koncepcji religijnych w kulturze Iranu. Przygotował wydania krytyczne licznych traktatów uczonych muzułmańskich. W roku 1958 obronił na Sorbonie swój drugi doktorat (Problème zoroastrien et la tradition mazdéenne). W roku 1960 został zatrudniony na czasowym kontrakcie (chargé de recherches) w ÉPHÉ, lecz mimo starań de Menasce’a, który uważał go za swojego następcę, nie dostał stałego etatu. Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach wiosną 1963, pozostawiając obfity dorobek naukowy (część w rękopisie).

Prace Marijana Molé:

Gäršāsp-nāmä ‘Asadī’ego z Tūs a legenda o Kṛsāspie. Przyczynek do badań nad formacją i rozwojem epopei irańskiej (Asadi Tusi’s Garšāsp-nāme and the legend of Kṛsāspa. A contribution to the study of the formation and development of Iranian epos), unpublished doctoral dissertation, 1947, Archiwum UJ, sygn. WHum. 196.

“Z historii prasłowiańskiego ě w słoweńskim” (“From the history of the proto-Slavic ě in Slovenian”), Rocznik Slawistyczny XVI, 1948, p. 24-27.

„Kilka uwag o rozwoju prasłowiańskiego systemu wokalnego” (“Some remarks on the development of the proto-Slavic vocal system”), Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności, I, 1948, p. 18-21.

„Rustam a Kṛsāspa. Przyczynek do badań nad formacją eposu irańskiego” („Rostam and Kṛsāspa. A contribution to the study of the formation of Iranian epos”), Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności XLIX, 1948, no 6, p. 269-272.

„Legenda o Yamie w 2 fargardzie Vendidād i początki dualizmu irańskiego” („The legend of Yama in the 2^nd fargard of Vendidād and the beginnings of Iranian dualism”), Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności XLIX, 1948 no 7, 355-359.

“Contribution à l’étude du genre grammatical en Hittite”, Rocznik Orientalistyczny XV, 1949, p. 25-62.

“Iranian notes” Lingua Posnaniensis I, 1949, p. 244-251.

“Garshâsp et les Sagsâr”, La Nouvelle Clio III (1951), 1-2, p. 128-138.

“La structure du premier chapitre du Vidēvdāt”, Journal Asiatique 1951 (239), p. 283-298.

“Le partage du monde dans la tradition iranienne”, Journal Asiatique 1952 (240), p. 455‑463.

“Un poème persan du comte de Gobineau”, La Nouvelle Clio IV (1952), 3-4, p. 116-130.

“Some remarks on the nineteenth fargard of the Vīdēvdāt”, Rocznik Orientalistyczny XVII, 1953, Memorial Book of Tadeusz Kowalski, p. 281-289.

“L’épopée iranienne après Firdōsī”, La Nouvelle Clio V (1953), 1-10, p. 377-393.

“Deux notes sur le Rāmāyaṇa”, Hommages à Georges Dumézil, Bruxelles 1960, p. 140‑150.

Bibliografia:

Czekalska Renata, ”Helena Willman-Grabowska (1870-1957)”, in: J. Michalik, W. Walecki (eds), Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga Wydziału Filoloficznego, Kraków 2000, p. 223-230.

”Ingarden Roman”, in: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN t. XII, Warszawa 2002

Kowalski Tadeusz, Studia nad Šāh-nāme (Études sur le Šāh-nāme) avec résumé français, t. II-II, Kraków 1952-1953.

Makowska Rita (ed.), Tadeusz Kowalski 1889-1948. Materiały z posiedzenia naukowego PAU w dniu 19 czerwca 1998, Kraków 1999.

Smoczyński Wojciech, ”Jan Safarewicz (1904-1992)”, in: Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga, op. cit., p. 597-604.

Smoczyński Wojciech, ”Jerzy Kuryłowicz (1895-1978)”, Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga, op. cit, p. 477-490.

Zaborski Andrzej, ”Tadeusz Kowalski (1889-1948)”, Uniwersytet Jagielloński, Złota Księga, op. cit, p. 409‑417.

Iranista, językoznawca, literaturoznawca, eseista, pisarz, publicysta, krytyk literacki

Urodził się 24 czerwca 1933 r. w Poznaniu, gdzie uczęszczał do gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego. W l. 1951-1956 studiował filologię orientalną i językoznawstwo w UJ. W roku 1956 napisał pracę magisterską pt. Etymologia nowoperska 1893-1950 pod kierunkiem prof. Jerzego Kuryłowicza. Po ukończeniu studiów został stypendystą Uniwersytetu Humboldta w Berlinie (1956-60), gdzie studiował starożytne języki irańskie i nowoperski pod kierunkiem prof. Heinricha Junkera. Tu uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie dysertacji Sprachstatistische Untersuchungen zur persischen Sprachentwicklung (Berlin 1960).  Po powrocie do Krakowa i nostryfikacji berlińskiego dyplomu został adiunktem w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego UJ, prowadził zajęcia dla studentów iranistyki. Jak po latach wspomina prof. Andrzej Pisowicz, jeden z jego uczniów:

„Jako nauczyciel akademicki imponował nam, studentom tego kierunku (ja nim byłem od 1957 r.), pod każdym względem: miał już doktorat i dobrze znał język perski. Otaczała go aura nowoczesnego, zachodniego naukowca, który przy całym bogactwie wiedzy filologicznej reprezentował w pewnym sensie także nauki ścisłe, bo do tych językoznawstwo matematyczne się zbliżało. A przy tym – wysoki, cieszący się na jeża, wyglądem przypominał amerykańskich aktorów. Wojciech Skalmowski był świetnym dydaktykiem. Budził zaufanie nie tylko głęboką wiedzą, ale umiał sobie również zaskarbić sympatię słuchaczy swą kulturą osobistą i poczuciem humoru. Iranistykę studiowało wówczas (l. 60.) niewiele osób, a to sprzyjało otwrzeniu się kameralnej atmosfery w trakcie zajęć.  Zwłaszcza wykłady i ćwiczenia prowadzone przez dr. Wojciecha Skalmowskiego cechowało nieskrępowanie, bezpośredniość, pewność, że wysiłek intelektualny studenta, wsparty opieką mistrza, przyniesie dobre rezultaty”[i] (Pisowicz 2008: 41).

W roku 1968 Wojciech Skalmowski wyjechał na stypendium naukowe do Iranu. Wyjazd ten okazał się być opuszczeniem ojczyzny na stałe i poczatkiem jego emigracji. W trakcie pobytu w Teheranie w Polsce miały miejsce wydarzenia marcowe i Skalmowski, jak większość polskiej inteligencji, z odrazą odbierał wiadomości z kraju. Rozpoczął więc starania o wyjazd do USA. Skutecznie bowiem wybitny prof. Richard N. Frye zaprosił go do siebie na Uniwersytet Harvarda, gdzie Skalmowski rozpoczął pracę w 1969 roku:

„(…) w tej chwili muszę zabrać się do przygotowania czytanki dla studentów na następne zajęcia. Czytanka jest w języku yaghnobi, mówionym przez ok. 2000 niepiśmiennych pastuchów w pewnej dolinie na północnych stokach Pamirów. Jest coś zabawnego w sytuacji, w której wysadzony z siodła krakowski inteligent tłumaczy bajeczkę w tym języku na przedmieściach Bostonu audytorium złożonemu z Amerykanów, Persów i jednego wysadzonego z siodła Słowaka”[ii] (Mrożek i Skalmowski 2007: 35).

Po spędzonym roku w USA Skalmowski podjął pracę na flamandzkojęzycznym Katholieke Universiteit w Leuven, najpierw jako docent, od 1977 – jako profesor zwyczajny na Wydziale Studiów Orientalistycznych i Slawistycznych.

Wojciech Skalmowski równolegle do swych zainteresowań językoznawczych był również znawcą i literatury pięknej. Już w czasie swoich studiów w Krakowie poznał Sławomira Mrożka, który był przez krótki czas studentem orientalistyki UJ. Korespondencja obu literatów jest ważnym elementem polskiego życia kulturalnego drugiej połowy XX wieku (Mrożek – Skalmowski. Listy 1970-2003, Kraków 2007). Od 1968 do 2000 r. publikował liczne recenzje książek, tłumaczenia literackie i eseje na łamach paryskiej „Kultury” (pod pseud. „Piotr Meynert” i „Maciej Broński”).

Był autorem około 100 publikacji naukowych z zakresu językoznawstwa irańskiego, dardyjskiego, ogólnego oraz literatury perskiej i polskiej. Dobrym przeglądem jego dorobku naukowego jest tom Studies in Iranian Linguistics and Philology (Kraków 2004).

Otrzymał wiele prestiżowych nagród i odznaczeń, w tym: Nagroda Fundacji im. Kościelskich w Genewie, Krzyż Oficerski Orderu Leopolda II (Belgia), Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2004).

Profesor Wojciech Skalmowski nigdy nie zapominał o swojej Alma Mater. Przez cały czas utrzymywał kontakt korespondencyjny i telefoniczny z dawnymi kolegami i swoimi studentami, którzy pozostali w Krakowie i kontynuowali badania iranistyczne w UJ. W 1999 r., po przejściu na emeryturę powrócił do Krakowa, gdzie w semestrze letnim prowadził wykłady z języka średnioperskiego. Przed śmiercią zaś podarował Zakładowi Iranistyki UJ swój bezcenny, gromadzony latami księgozbiór.

Zmarł 18 lipca 2008 r. w Brukseli. Jego grób znajduje się we Wrocławiu, na cmentarzu parafialnym św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida.

Wybrane publikacje:

Ein Beitrag zur Statistik der arabischen Lehnwörter im Neupersischen, „Folia Orientalia” III, Kraków 1961, s. 171-175.

Über einige statistisch erfassbare Züge der persischen Sprachentwicklung, „Folia Orientalia” IV, Kraków 1962, s. 47-80.

Das Nomen im Parthischen, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 25, 1967, s. 75-89.

Problems of tense in generative grammar, „ITL – Review for Applied Linguistics”, III, 1969, s. 109-113.

On the notion of subcode in semiotics, „Sign, Language, Culture”, R. Jakobson et al. (red.), The Hague 1970, s. 34-40.

Transitive verb constructions in the Pamir and Dardic languages, „Studia Indoeuropejskie. Etudes Indo-européenes”, J. Kuryłowicz et. al (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974, s. 205-216.

Elamite and Akkadian translations of the Old Persian periphrastic perfect, „Folia Orientalia” XVII, 1976, s. 217-229.

Notes on the ghazals of Sa’di and Hafiz, „Orientalia Lovaniensia Periodica”, no. 10, 1979, s. 255-273.

Parishan Khatak: Poet’s Plea for Pashto, „Studia Indo-Iranica. Prace Komisji Językoznawstwa 52, PAN, Oddz. W Krakowie”, L. Bednarczuk, A. Czapkiewicz (red.), Wrocław/Warszawa 1983, s. 127-134.

Języki nowoirańskie, Języki dardyjskie, „Języki indoeuropejskie”, t. 1, L. Bednarczuk (red.), Warszawa 1986, 161-214.

The Meaning of the Persian ghazal, „Orientalia Lovaniensia Periodica”, no. 18, 1987, s. 141-162.

The linguistic importance of the Dardic languages, „Journal of Central Asia” 8(1), 1985, s. 5-15.– Dative counterparts in Pashto, „Case and grammatical relations across languages. The Dative. Vol. 1: Descriptive studies”, W. Van Belle, W. Van Langendonck (red.), Amsterdam/Philadelphia:  1996, s. 396-406.

A bewildering ghazal of Hafez, „Iranica Cracoviensia. Cracow Studies in Memory of Władysław Dulęba”, A. Krasnowolska (red.), Kraków 1996, s. 265-271.

Iranian heterography and Aramaic: some reflections, „Irano-Judaica IV”, Sh. Shaked, A. Netzer (red.), Jerusalem 1999, s. 151-158.

Bibliografia:

S. Mrożek, W. Skalmowski, Mrożek - Skalmowski. Listy 1970-2003, Kraków 2007.

A. Pisowicz, Językoznawca i miłośnik literatury pięknej. Wspomnienie o profesorze Wojciechu Skalmowskim (1933-2008), „Alma Mater, Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 108, listopad 2008, s. 41-43.

Piotr Chełkowski (Peter J. Chelkowski) urodził się w 1933 roku w Lublińcu. Jak sam wspomina, jego zainteresowanie światem Orientu zaczęło się jeszcze w dzieciństwie od perskiego dywanu wiszącego nad jego łóżkiem (K. Szczęśniak, 2011). W 1951 ukończył Liceum im. Adama Mickiewicza w Lublińcu. Jest absolwentem krakowskiej orientalistyki. W trakcie tych studiów zdał także egzaminy do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Choć studia teatrologiczne były tylko rocznym epizodem (1955-1956) w jego akademickiej edukacji, to jednak zainteresowanie teatrem w widoczny sposób manifestowało się w jego późniejszej pracy naukowej.

Wkrótce po zakończeniu nauki na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1959 roku uzyskał stypendium School of Oriental and African Studies w Londynie, gdzie studiował historię i kulturę muzułmańskiego Bliskiego Wschodu. W Londynie poznał swoją przyszłą żonę – Stefanię. Trzy lata później wyjechał do Iranu, gdzie zgłębiał literaturę perską na Uniwersytecie Teherańskim. Tam też uzyskał też stopień doktora. 

W 1968 rozpoczął pracę w New York University jako historyk kultury.  latach 1970–1973 dyrektor  studiów  licencjackich w NYU, następnie dyrektor Programu Studiów Bliskiego Wschodu (1975–1978, później także w latach 1988-1991).

Jego opublikowana w 1979 książka pod tytułem Ta'ziyeh: Ritual and Drama in Iran stanowi podstawową pozycję w badaniach nad szyickimi przedstawieniami pasyjnymi. W latach '70 i '80 prowadził programy telewizyjne poświęcone Iranowi i zachodniej Azji ("Iran and Western Asia") a także historii islamu ("1400 Years of Islam"). Realizował także filmy dokumentalne (np. "The Rite of Passage/The Passage of Rite").

W latach 1988-1991 Piotr Chełkowski był dziekanem Wydziału Bliskowschodnich Języków i Literatury New York University. Pełnił także funkcję dyrektora Hagop Kevorkian Center for New Eastern Studies.

Obok New York University, prowadził także wielokrotnie zajęcia jako profesor wizytujący na innych uczelniach, w tym na Uniwersytecie Weneckim, Uniwersytecie Kolumbii, Uniwersytecie Stanforda, Uniwersytecie Harvarda i innych.

Jest członkiem licznych towarzystw naukowych, jak na przykład Society for Iranian Studies, Middle East Studies Association of North America, The Polish Institute of Arts and Science in America, Council on National Literatures, La Scuola Internazionale di Scienze Neurologiche (Wenecja) oraz Madinat al-Hikmah Trust (Karachi). W wielu spośród nich zasiada lub zasiadał w gremiach kierowniczych.

Jest członkiem rad doradczych czasopism naukowych: Iranshenasi. A Journal of Iranian Studies oraz Iran Nameh. A Persian Journal of Iranian Studies.

Jest laureatem licznych grantów i stypendium przyznawanych przez liczne instytucje, w tym Hoover Institution on War, Revolution and Peace, Washington Square College Research Grant, Smithsonian Institution, American Institute of Turkish Studies itd.

Wśród licznych nagród i wyróżnień Piotra Chełkowskiego wymienić należy m.in. dwukrotnie uzyskaną Golden Dozen Teaching Award (New York University: 1989, 1996), nagroda Amerykańskiego Zrzeszenia Wydawców Akademickich za książkę: Mirror of the Invisible World (American Association of University Presses) oraz Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej.

Bibliografia:

J. Herold, 40 Lat pracy na New York University, „Alma Mater” 100, Kraków 2008, s. 81

K. Szczęśniak, Orientalny świat profesora Piotra Chełkowskiego, „Nowy Dziennik”, 2011-10-23, http://www.dziennik.com/publicystyka/artykul/orientalny-swiat-profesora-piotra-chelkowskiego

Wybrane publikacje:

Ta'ziyeh: Ritual and Drama in Iran, New York University Press, New York 1979.

Staging a Revolution: The Art of Persuasion in the Islamic Republic of Iran (wspólnie z H. Dabashi), New York University Press, New York 1999.

Mirror of the Invisible World, Metropolitan Museum of Art, New York 1975.

Studies in Art and Literature of the Near East in Honor of Richard Ettinghausen (red.), University of Utah Press, Salt Lake City 1974.

The Scholar and the Saint: Studies in Celebration of Abu'l Rayhan al-Biruni and Jalal al-Din Rumi (redaktor), New York University Press, New York 1975.

Ta'ziyeh: Honar-e Bumi-ye Pishrov-e Iran, Entesharat-e Elmi va Farhangi, Tehran 1988

Community Process and the Performance of Muharram Observances in Trinidad (wspólnie z F. Korom), „The Drama Review”, vol. 38 (2), 1994, s. 150-175.

Islam in Modern Drama and Theatre, „Die Welt des Islam” 23/4, Leiden 1984, s. 45-69.

Iranian Theatre, "McGraw-Hill Encyclopedia of Religion", Vol. 3, Second Edition, New York, 1984, s. 54-58.

Shia Muslim Processional Performance, "The Drama Review", Vol. 29, No. 3, MIT Press, 1985, s. 18-30.

Ideology and Power in the Middle East (współredaktor i współautor), Duke University Press, 1988.

Narrative Painting and Painting Recitation in Qajar Iran, „Muqarnas. An Annual on Islamic Art and Architecture” vol. VI, E. J. Brill, Leiden 1989, s. 98-111.

Hangami ka na zaman zaman ast va na makan makan ast, "Iran Nameh", vol. IX, No. 2, 1991, s. 212-222.

Muharram in South Trinidad, "Folia Orientalia", vol. 29, 1992-1993, s. 55-64.

Il rito del passagio, il passagio del rito (współautor), "Teatro e Storia", vol. 17, Bologna 1995, s. 97-111.

Muharram, "Encyclopedia of the Modern Middle East", 1996, Vol. 3, s. 1273-1275.

Ta'ziyah, "The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World", 1995, Vol. 2, s. 185-186.

Józef Reczek urodził się 16 lutego 1936 roku w Łękach, powiat brzeski. Pobierał nauki w Liceum Ogólnokształcącym w Brzesku, gdzie w 1953 roku złożył maturę. W latach 1953-1959 studiował filologię słowiańską i polską na UJ. W latach 1960-1972 pracował w Polskiej Akademii Nauk (Pracownia Słownika Staropolskiego). W roku 1967 uzyskał doktorat na podstawie pracy Bohemizmy leksykalne w języku polskim do końca XV wieku (Wrocław 1968). W 1972 roku rozpoczął pracę w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Habilitował się z językoznawstwa ogólnego i indoeuropejskiego na podstawie pracy Najstarsze słowiańsko-irańskie stosunki językowe (1984). Był członkiem Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego, Komisji Językoznawstwa, Komisji Słowianoznawstwa i Komisji Orientalistycznej oddziału krakowskiego Polskiej Akademii Nauk.

Bogaty dorobek naukowy Józefa Reczka (ponad 150 publikacji) daje zaledwie ogólne pojęcie o rozległej wiedzy autora i jego zainteresowaniach, które w najwcześniejszym okresie skupiały się wokół zagadnień leksykologii polskiej i słowiańskiej w bardzo szerokim rozumieniu terminu: obok etymologii – historia wyrazów, adaptacja zapożyczeń, kalki semantyczne, onomastyka – wszystko to ze znakomitą podbudową historyczną i filologiczną.

W latach sześćdziesiątych Józef Reczek wyraźnie skierował swoje zainteresowania na kontakty języków słowiańskich z Orientem – zwłaszcza te najdawniejsze, których śladami są pożyczki leksykalne z języków irańskich. Zainteresowania te zaowocowały kilkoma pracami. Ten kierunek badań stał się z czasem dominujący, przynosząc obok szeregu podsumowań stanu badań w Polsce i zagranicą, syntetyczną rozprawę habilitacyjną wydaną w Krakowie w 1985 roku, w której autor rewiduje większość panujących dotychczas poglądów w oparciu przede wszystkim o ściślejszą chronologizację: epoka prasłowiańska w swoim najwcześniejszym okresie zaledwie zbiega się ze schyłkiem epoki staroirańskiej, tymczasem w przeważającej części odpowiada okresowi średnioirańskiemu.

W roku 1986 ukazał się pierwszy tom Języków indoeuropejskich (red. L. Bednarczuk), a w nim obszerna synteza autorstwa Józefa Reczka: Języki staro- i średnioirańskie (s. 121-160). Wspomnieć należy też o całej rozległej pasjonującej od lat dziedzinie: religioznawstwie. Od religii Iranu – zoroastryzmu, zurwanizmu, manicheizmu dochodził, do gnozy chrześcijańskiej i św. Augustyna, mając tę przewagę nad „zawodowymi” religioznawcami, że on wszelkie teksty czytywał w oryginale. Z religioznawstwa nie opublikował wielu prac i większość, np. Monografia o Manichejczykach, której pisanie przerwała śmierć, pewnie nigdy nie dotrze już do czytelnika.

Przez lata pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim wykładał językoznawstwo ogólne i metodologię badań językoznawczych dla studentów prawie wszystkich specjalności filologicznych, a nadto stan badań nad językami irańskimi i religie dawnego Iranu dla orientalistów.

„Był bardzo przywiązany do idei studiów uniwersyteckich w tradycyjnym, dobrym znaczeniu. Sam dając rzetelną wiedzę na wysokim poziomie, nie rozumiał studiowania na zaliczenie, nie znosił sztuby, nieodpowiedzialności i nieuczciwości – to jedyne momenty, w których ten łagodny człowiek stawał się bezwzględny, reagując słowami twardymi i gorzkimi. Lecz urazy nie chował, zawsze skłonny widzieć poprawę” (http://www.borzecin.pl/znani-i-zasluzeni/3084-reczek-jozef-1936-1988.html).

Zmarł 13 lutego 1988 roku po kilkumiesięcznej chorobie nie dożywszy dnia swych 52 urodzin. Pochowany został zgodnie ze swych ostatnim życzeniem na cmentarzu parafialnym w Szczepanowie.

Wybrane publikacje:

Bohemizmy leksykalne w języku polskim do końca XV wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1968.

Najstarsze słowiańsko-irańskie stosunki językowe, „Rozprawy Habilitacyjne. Uniwersytet Jagielloński t. 92”, Kraków 1985.

Języki staro- i średnioirańskie, „Języki Indoeuropejskie”, L. Bednarczuk (red.), Warszawa 1986, s. 121-160.

Polszczyzna i inne języki w perspektywie porównawczej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991.

Pokłon Magów (przekład i opracowanie). „Apokryfy Nowego Testamentu. T. 1: Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa”, M. Starowieyski (red.), Wydawnictwo WAM, Kraków 2005, s. 347–349.

Andrzej Pisowicz urodził się 2 listopada 1940 roku w Siedliskach pod Miechowem. Szkołę podstawową ukończył w Tarnowskich Górach, maturę zdał w 1957 roku w Słupsku, a wkrótce potem rozpoczął studia iranistyczne w Katedrze Filologii Orientalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wówczas studenci iranistyki uczyli się między innymi języka ormiańskiego. Na wybitnie uzdolnionego studenta zwrócił uwagę goszczący w UJ prof. Wacze Nalbandian z Armenii i przysłał dla niego imienne zaproszenie na stypendium do Erywania. Tam Andrzej Pisowicz przez dwa lata (1961-1963) studiował w trybie indywidualnym filologię ormiańską. Magisterium uzyskał w 1963 w UJ, a jego opublikowana później praca magisterska dotyczyła ormiańskiego dialektu wsi Pharpi (opublikowana później pt. Esquisse d’une grammaire du parler arménien de Pharpi oraz Un texte arménien dialectal du village Pharpi).

Po zakończeniu studiów podjął pracę w Bibliotece Jagiellońskiej, krakowskim oddziale wydawnictwa Ossolineum oraz w Biurze Urządzeń Techniki Jądrowej jako bibliotekarz, tłumacz i korektor. W roku akademickim 1966/67 odbył studia podyplomowe w uczelniach paryskich: Ecole des Langues Orientales Vivantes w zakresie języka zachodnioormiańskiego i perskiego oraz na wydziale starożytnych języków wschodnich w Institut Catholique (język staroormiański). W 1970 został etatowym pracownikiem UJ. W roku akademickim 1972/73 przebywał na stypendium w Teheranie, gdzie doskonalił znajomość języka perskiego. W 1974 obronił pracę doktorską (nagroda ministerialna III stopnia) wydaną później pt. Le développement du consonantisme arménien.

Od 1976 roku był kierownikiem Zakładu Iranistyki Instytutu Filologii Orientalnej UJ (pełnił tę funkcję o 1994 roku z przerwami na wyjazdy służbowe). Ponadto, przez pięć lat (1989-1994) pełnił funkcję wicedyrektora Instytutu Filologii Orientalnej.

W 1985 uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa irańskiego i ormiańskiego. Jego praca habilitacyjna została opublikowana pt. Origins of the New and Middle Persian phonological systems. Jednak bezpośrednio po uzyskaniu habilitacji, ze względu na zaangażowanie w działalność opozycyjną, Andrzej Pisowicz nie uzyskał stanowiska docenta. Stało się to dopiero w roku 1988.

W latach 1988-1991 trzykrotnie wyjeżdżał na 3-miesięczne stypendia fundacji Pax Christi do Wiednia.

W roku akademickim 1992/93 był stypendystą fundacji Tempus w Lejdzie, gdzie zbierał materiały do pracy naukowej z zakresu armenistyki, a w drugim semestrze prowadził wykłady z dialektologii ormiańskiej.

Ważną stroną aktywności uniwersyteckiej profesora Andrzeja Pisowicza była dydaktyka. Seminaria magisterskie z zakresu językoznawstwa iranistycznego, gramatyka opisowa języka perskiego, nauka praktyczna tego języka, język ormiański, a później także osetyjski i kurdyjski – wszystkie te zajęcia spotykały się zawsze z wielkim uznaniem studentów. Prowadził przewody doktorskie, recenzował rozprawy habilitacyjne i doktorskie.

W 2002 roku Andrzej Pisowicz uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego UJ, a wkrótce potem otrzymał z rąk Prezydenta RP tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. W latach 1994-95 pracował na stanowisku radcy w Ambasadzie RP w Teheranie. W 2006 roku profesor Andrzej Pisowicz przeszedł na emeryturę.

Jest członkiem wielu stowarzyszeń naukowych, m.in. Association Internationale des Etudes Arméniennes oraz Societas Iranologica Europaea. Jego liczne publikacje dotyczą iranistyki, armenistyki, językoznawstwa ogólnego i indoeuropejskiego. Na szczególną uwagę zasługują: Gramatyka Ormiańska oraz Origins of the New and Middle Persian Phonological Systems.

Wybrane publikacje: 

Hayataṙ leheren vaveragrerə (Documents in Polish Written in Armenian Script) – wspólnie z V. R. Grigoryan, „Banber Matenadarani”, vol. VII, Erevan 1964, s. 225-236.

Mutations consonantiques dans le dialectes arméniens modernes, „Folia Orientalia” VII, 1965, s. 183-225.

Phonétique du parler arménien du village de Pharpi, „Folia Orientalia”, X, 1969, s. 65-89.

Esquisse d’une grammaire du parler arménien de Pharpi (I-ère partie), „Folia Orientalia”, XII, 1970, s. 215-240.

Esquisse d’une grammaire du parler arménien de Pharpi (II-ème partie), „Folia Orientalia”, XIII, 1971, s. 209-231.

Esquisse d’une grammaire du parler arménien de Pharpi (III-ème partie), „Folia Orientalia”, XIV, 1972, s. 53-64.

Le développement du consonantisme arménien, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, „Prace Komisji Językoznawstwa”, nr 43, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976.

Some remarks on Christian Terminology in Persian, „Folia Orientalia”, XXI, 1980, s. 171-174.

Phonetic Characteristics of the Dialect of Polish Armenians, „Studia Indoiranica. Papers in Honour of Prof. Tadeusz Pobożniak. Prace Komisji Językoznawstwa PAN, Oddział w Krakowie”, nr 52, 1983, s. 85-90.

The Development of the Middle Persian System of Obstruents, „OLA 16. Middle Iranian Studies. Proceedings of the International Symposium organized by the Katholieke Universiteit Leuven from the 17th to the 20th of May 1982”, Leuven 1984, s. 15-24.

Origins of the New and Middle Persian Phonological Systems, Uniwersytet Jagielloński, „Rozprawy habilitacyjne”, nr 101, Kraków 1985.

Język ormiański, „Języki indoeuropejskie”, L. Bednarczuk (red.), t. I, PWN, Warszawa 1986, s. 341-396.

Developmental Tendencies in the Voiced-Voiceless Opposition of Explosive Consonants. (On the Basis of the Data from Persian and Armenian), „Problemy języków Azji i Afryki. Materiały II Międzynarodowego Sympozjum Warszawa-Kraków 10-15 listopada 1980, PWN, Warszawa 1987, s. 233-238.

Interdialectal Borrowings in in the Early New Persian, „Linguistica e filologia. Atti del VII Convegno Internazionale di Linguisti tenuto a Milano nei giorni 12-14 settembre 1984, Brescia 1987, s. 445-450.

Czy stopień pokrewieństwa językowego można wyrazić liczbami opierając się na badaniach tekstów (uwagi na temat nowej metody statystycznej prof. Witolda Mańczaka), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, XLI, 1988, s. 113-119.

An Armenian Popular Version of the Iranian Rustamiade, „Folia Orientalia”, XXIX, 1992-1993, s. 195-204.

Słownik pisarzy radzieckiej Armenii, Koło Zainteresowań Kulturą Ormian przy Oddziale Warszawskim Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, nr 22, Warszawa 1992.

Frequency and Irregular Sound Change in Colloquial Persian, „Folia Orientalia”, XXX, 1997, s. 111-112.

Teatr ormiański, „Teatr Orientu. Materiały z sesji naukowej”, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filologii Orientalnej, Kraków 1998, s. 47-55.

Czy regres polskiej transkrypcji? Uwagi sprowokowane pisownią obcych nazw geograficznych w nowym „Atlasie encyklopedycznym PWN”, „Język Polski” 1999, nr 5, s. 379-382.

Weitere kurdische Wörter im Türkeitürkischen Dialektmaterial, „Folia Orientalia”, XXXVI, 2000, s. 237-245.

Gramatyka Ormiańska. Grabar – aszcharabar (Armenian Grammar. Grabar – aszcharabar), Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2001.

Nazwy osobowe Ormian. Próba objaśnienia, „Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 7 – Suplement”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków 2002 (2004), s. 31-41.

The Possible Influence of Kurdish Dialects on Colloquial Persian (the Definites Suffixes -é), „Folia Orientalia”, XXXIX, 2003, s. 177-180.

Mały słownik ormiańsko-polski, polsko-ormiański (współautorzy: Sz. Sedojan, N. Ter-Grigorian), Księgarnia Akademicka, Kraków 2006.

Barbara Mękarska, z domu Friedberg, urodziła się w 1942 roku w Krakowie. W latach 1960-65 studiowała iranistykę w Instytucie Filologii Orientalnej UJ. Magisterium uzyskała w 1965 roku przedstawiając pracę magisterską pt. Napis baktryjski z Surkh Kotal. W latach 1967-71 odbyła studia doktoranckie w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego UJ, po których w 1972 roku uzyskała doktorat z zakresu językoznawstwa irańskiego na podstawie rozprawy Szyk wyrazów w zdaniu średnioperskim. W tym samym roku rozpoczęła pracę w Zakładzie Iranistyki Instytutu Filologii Orientalnej UJ (obecnie Instytut Orientalistyki) na stanowisku adiunkta, później starszego wykładowcy. W roku akademickim 1976/77 przebywała na stypendium naukowym w Iranie, na uniwersytecie w Maszhadzie. W 2007 roku przeszła na emeryturę.

W pracy dydaktycznej dr Mękarska skupiała się na zagadnieniach językoznawczych, które były jej domeną naukową. Prowadziła głównie zajęcia z gramatyki historycznej i gramatyki opisowej.

W pracy naukowej nie ograniczała się do zagadnień językoznawczych, nie stroniła od innych aspektów iranistyki. Stąd jej wykłady i publikacje na temat tradycji sztuki perskiej w Polsce czy o polskich badaczach ludów i języków irańskich. Interesowały ją również kontakty polsko-irańskie.

Dr Mękarska kilka razy sprawowała funkcję kierownika Zakładu Iranistyki. Od wielu lat jest członkinią Komisji Orientalistycznej krakowskiego oddziału PAN, kilka lat pełniąc funkcję sekretarza naukowego. Należy do Societas Iranologica Europaea.

W latach 1995-98 brała udział w realizacji jednego z pierwszych w Polsce programów TEMPUS-PHARE: Student Mobility for the Study of Religious Interaction. Christianity, Judaizm, Islam. Od 1996 była koordynatorem tego programu w UJ.

Opublikowała około 20 artykułów naukowych w renomowanych czasopismach orientalistycznych i językoznawczych. Wygłosiła kilkanaście referatów na polskich i międzynarodowych konferencjach. Dotyczyły ona głównie języka średnioperskiego, ewolucji nowoperskiego, przekładów Awesty i inskrypcji staroperskich na język nowoperski, ewolucji składni w historii języka perskiego.

Wybrane publikacje:

An Attempt at the Reconstruction of the Baktrian Language System, „Folia Orientalia”, XV, Kraków 1973, s. 149-165.

Word order in Middle Persian, „Folia Orientalia”, XXII, Kraków,1981-1984, s. 23-67.

Znajomość rodzimych dialektów wśród młodej inteligencji w Iranie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego – Prace Językoznawcze”, z. 76, 1984, s. 151-158.

Specifite des traductions persanes des langues iraniennes anciennes, „Folia Orientalia”, XXXVI, Kraków 2000, s. 197-204.

Odmiany języka perskiego uwarunkowane historycznie i regionalnie, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. 61, 2005, s. 5-11.

Persian Art. And Artifacts in Polish Collections (współautorstwo z B.Słotą i D.Malarczyk), „Encyclopaedia Iranica”, 2009, www.iranicaonline.org/articles/poland-ii-persian-art-in.

Jadwiga Pstrusińska urodziła się 1 marca 1947 roku w Krakowie jako córka  Antoniny Zofii z domu Wiśniowskiej i Henryka Pstrusińskiego, żołnierza AK i Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata.

Jest absolwentką krakowskiej orientalistyki, specjalizującą się następnie przede wszystkim w zakresie afganologii, tajnych języków Azji Środkowej i studiów interdyscyplinarnych. Na Uniwersytecie Jagiellońskim uzyskiwała też wszystkie stopnie naukowe i tytuł profesora. Znana jest nie tylko jako naukowiec, lecz także jako podróżniczka, autorka tekstów literackich i tłumaczka poezji afgańskiej.

W latach 1970-2007 była pracownikiem Zakładu Iranistyki Instytutu Filologii Orientalnej. W roku 1972 została członkiem Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego. W latach 1973-1976 studiowała na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Kabulskiego w ramach stypendium przyznanego jej przez rządu Afganistanu oraz prowadziła badania terenowe. Do trudniejszych wypraw zaliczyć należy dotarcie do afgańskich Kirgizów, na końcu Korytarza Wachańskiego, latem 1974 roku. Wkrótce po powrocie z Afganistanu do Polski rozpoczęła swój kilkuletni pobyt na Uniwersytecie Oksfordzkim (1985-1989). W latach 1985-1989 była członkiem Oxford University Polish & Central European Society. Także w 1985 roku przystąpiła do European Society for Central Asian Studies, by później, w latach 2005-2007 pełnić funkcję wiceprezesa tegoż towarzystwa. W roku 1987 otrzymała nagrodę w brytyjskiej Izbie Gmin - The Airey Neave Memorial Scholarship Award. W tymże roku rozpoczęła pracę na Uniwersytecie Oksfordzkim na stanowiskach Research Assistant w Department of Ethnology, a w związku z eksodusem afgańskim oddelegowana do Refugee Studies Centre, gdzie prowadziła badania w zakresie swoich zainteresowań naukowych oraz pełniła funkcję tutora, przygotowując młodych badaczy do działań terenowych w Pakistanie. Równocześnie posiadała afiliację w Wolfson College. Była także współzałożycielką Oxford University Aghanistan Society, pełniąc w nim rolę Academic Advisor, a po powrocie do kraju współtworzyła Komitet Współpracy Polsko-Afgańskiej. Zaś w roku 1989 ponownie wyjechała do Oxfordu, otrzymując czasowe członkostwo w St. Catherine College jako Visiting Fellow. Swe doświadczenia z owej wybitnej uczelni starała się następnie pożytkować dla dobra macierzystej uczelni.

Jadwiga Pstrusińska jest też laureatką nagrody Konferencji Rektorów Uniwersytetów Europejskich (Award of the Standing Conference of Rectors of European Universities,1991). Po powrocie z Uniwersytetu Oxfordzkiego, w latach 1992-1993 piastowała funkcję wicedyrektora swego macierzystego Instytutu Filologii Orientalnej UJ, a w latach 1993-1994 była przewodniczącą Rady IFO UJ. Równocześnie coraz bardziej rozwijała swe zainteresowania interdyscyplinarne dotyczące obszaru Eurazji, co w roku 1995 zaowocowało pobytem w Centre for Advanced Welsh and Celtic Studies, University of Wales w Aberystwyth jako Visiting Fellow. Po powrocie uruchomiła seminarium celto-azjatyckie, rychło przekształcone w Pracownię Interdyscyplinarnych Badań Eurazjatyckich, według pomysłu autorskiego, której była wieloletnią kierowniczką.

Od roku 1996 jest członkiem Komisji Orientalistycznej PAN oraz Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN, a od roku 2001 - Central Eurasian Studies Society (wówczas w obrębie Harvard University). Pełniła też funkcję Kierownik Pracowni Źródeł Orientalnych i Numizmatyki IFO UJ. Kierownik Zakładu Iranistyki IFO UJ (1994-1999). Jako pracownik w Instytucie Filologii Orientalnej UJ cały czas działała też dydaktycznie i organizacyjnie, rozszerzając kontakty macierzystej jednostki z polską i światową nauką. W latach 2002- 2016 działa jako niezależny ekspert w zakresie języków i kultur Afganistanu w szwajcarskiej jednostce naukowej „Lingua” funkcjonującej w  tamtejszym Ministerstwie Sprawiedliwości i Policji. Od roku 2007 do 2017 była pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, godząc to z anglojęzycznymi wykładami dla Collegium Civitas (2011- 2013). Działania dydaktyczne w Warszawie koncentrowały się przede wszystkim na obszarze afganologicznym, w ostatnich latach były to zaś autorskiego pomysłu interdyscyplinarne wykłady ogólnouniwersyteckie dla UW. Dodajmy, iż w roku 2016 wojewoda mazowiecki powołał Jadwigę Pstrusińską na członka Rady przy Muzeum Azji i Pacyfiku.

Pośród największych zasług naukowych, dydaktycznych i organizacyjnych Jadwigi Pstrusińskiej należy wymienić, choćby w wielkim skrócie, między innymi, odnalezienie w Afganistanie, nieznanego wcześniej, tekstu pasztuńskiego kodeksu honoru i jego udostępnienie w języku polskim i angielskim. Trudne badania tajnych języków Azji Środkowej, w tym publikację monografii o tajnych językach Afganistanu. Uruchomienie w Polsce regularnych wykładów z zakresu filologii afgańskiej i kultur Afganistanu. Macierzysty instytut jej także  zawdzięcza Pracownię Interdyscyplinarnych Badań Eurazjatyckich, wcześnie w tym nurcie badawczym ukonstytuowaną, która obejmuje także Archiwum Afganologiczne, do którego przekazała większość swego księgozbioru, także tego przywiezionego z Afganistanu i regionu. Do chwili obecnej skatalogowano kilka tysięcy pozycji. Przekazanie dalszej części afganologicznego księgozbioru Jadwigi Pstrusińskiej jest już ustanowione na drodze zapisu testamentowego. Niewątpliwie ważnym osiągnięciem tej badaczki  jest zainaugurowanie autorskich interdyscyplinarnych seminariów i wykładów oraz publikacji z zakresu, między innymi, biosocjolingwistyki - tak przez nią nazwanej, a uwzględniającej najnowsze wyniki badań z zakresu genetyki populacyjnej, które prezentowała nie tylko na polskich uczelniach, lecz i na licznych forach międzynarodowych.

Obecnie Jadwiga Pstrusińska nadal jest członkiem Komisji Orientalistycznej PAN oraz Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN, członkiem Rady Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie oraz członkiem Polskiego Instytutu Badań nad Sztuką Świata, a także członkiem Advisory Board of European Society for Central Asian Studies.  

Wybrane publikacje:

Paṣ̌to au Dari – Selection for studying the official languages of Afghanistan and its literature, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1985.

Magati. Some notes on an unknown language of Northern Afghanistan, „Journal of the Anthropological Society of Oxford”, XVII/2, Anthropological Society of Oxford, Oxford 1986.

Afghanistan 1989 in Sociolinguisic Perspective, „Central Asian Survey”, Society for Central Asian Studies, London 1990.

Old Celtic Cultures from the Hindukush Perspective, Księgarnia Academicka, Kraków 1999.

O tajnych językach Afganistanu i ich użytkownikach, Księgarnia Akademicka, Kraków 2004.

Secret Languages of Afghanistan and Their Speakers, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne 2013.

Wiersze afgańskie spisane z dawnych notatek afganologicznych, przekład z języków dari i paszto, Wydział Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa  2014.

On the origin of Iranian-speaking nomads of the Eurasian Steppes in the light of human population genetics, „Anabasis. Studia Classica et Orientalia”, nr 5, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2014, s. 191-200.

Genetyka populacyjna w służbie orientalistyki, „Orient w poszukiwaniu tożsamości, II Ogólnopolska Konferencja Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego. Warszawa 20-21 października 2014”, A. Bareia-Starzyńska, M. M. Dziekan (red.), Warszawa 2015, s. 23-31.

Język(i) celtycki(e) w Azji Środkowej?, „Na szlakach dwóch światów. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Hauzińskiemu”, A. Tetrycz-Puzio (red.), Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2016, s. 59-66.

Podstawy poetyki pasztuńskiej, Wydział Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017.

Content of paṣ̌tunwali - the Pashtun code of conduct, „Rocznik Orientalistyczy”, PAN, Komitet Nauk Orientalistycznych, tom LXX, z. 1, Warszawa 2017, s/ 5-19.

Wymienić tutaj należy także szereg roczników założonego przez Jadwigę Pstrusińską w Oxfordzie i wydawanego tamże, a potem w Krakowie, periodyku The Afghanistan Studies Newsletter oraz liczne prace w ramach edycji naukowej. 

Anna Krasnowolska urodziła się 19 stycznia 1949 roku w Krakowie. W 1967 r. rozpoczęła studia iranistyczne w Katedrze (późniejszy Instytut) Filologii Orientalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jedną z jej pierwszych pasji badawczych były podobieństwa w obrzędowości ludowej Słowian i ludów irańskich. Odkrywanie wspólnych korzeni tkwiących głęboko w słowiańskim i irańskim folklorze, skłoniły młodą badaczkę do podjęcia równoległych studiów na kierunku Etnografia Słowian UJ (1969-71).

Magisterium z iranistyki obroniła w 1972 roku na podstawie pracy pt. Fargard 21 Videvdāt jako tekst magiczny (analiza tekstu awestyjskiego). W tym samym roku rozpoczęła pracę w Zakładzie Iranistyki UJ.

Jej pierwszy bezpośredni kontakt z szeroko pojętym światem irańskim miał miejsce podczas wyprawy studenckiej do Afganistanu, podczas której pełniła rolę przewodnika i tłumacza. Wreszcie, tuż przed rewolucją islamską, w styczniu 1978 roku sfinalizowała wyjazd na stypendium do Iranu na Uniwersytet Ferdousiego w Maszhadzie.

Pracę doktorską pt. Cykle epickie w Šāhnāme Ferdousiego obroniła w 1983 roku. W 1992 roku otrzymała grant Komitetu Badań Naukowych, umożliwiający miesięczny staż badawczy w Iranie, a w 1994 roku wyjechała na trzymiesięczne stypendium w Uppsali w Instytucie Języków Afro-Azjatyckich.

W 1998 roku Anna Krasnowolska uzyskała tytuł doktora habilitowanego na podstawie książki pt. Some Key Figures of Iranian Calendar Mythology. W opracowaniu tym dokonała systemowej analizy i syntezy wierzeń i praktyk irańskiej obrzędowości, obejmującej obszar od Kurdystanu po Pamir, związanej z rolniczo-pasterskimi rachubami czasu i ich patronami (zima i wiosna). Ta pod wieloma względami nowatorska i imponująca praca, z uwagi na bogactwo materiału źródłowego, zasięg geograficzny oraz wnioski, stanowi nie tylko ważne źródło w badaniu ciągłości folkloru irańskiego, ale również indoeuropejskiego, w tym paraleli irańsko-słowiańskich.

W 2015 roku otrzymała tytuł profesorski za całość dorobku naukowego oraz książkę pt. Mythes, croyances populaires et symbolique animale dans la littérature persane (Studia Iranica,Cahier 48, Paris 2012), opublikowaną na podstawie cyklu pięciu wykładów wygłoszonych w ramach Conférences d’études iraniennes Ehsan et Latifeh Yarshater w 2010 roku w Paryżu (CNRS, Mondes iranien et indien, Sorbonne Nouvelle, INALCO, EPHE).

W ramach swej działalności naukowej i dydaktycznej wydała dotychczas ponad 150 publikacji naukowych i popularnonaukowych, a także wypromowała około 90 prac magisterskich i 3 doktoraty. 

Ponadto, w latach 1999-2002 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Orientalistyki UJ, przez wiele lat kierowała także Zakładem Iranistyki IO UJ (2000-2017). Jest członkiem Societas Iranologica Europaea (w prezydium w latach 2003-2011, wiceprezes 2007-2011), Association for the Study of Persianate Societies, a także Komisji Orientalistycznej PAN, oddz. Kraków (obecnie – wiceprezes) oraz Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN (2003-2007 w prezydium).

Zainteresowania Anny Krasnowolskiej literaturą i szeroko pojmowaną kulturą świata irańskiego rozwijają się bardziej tropami zagadnień i zjawisk tego obszaru cywilizacyjnego, niż epok literackich. Obejmują między innymi takie zagadnienia jak ciągłość idei, tematów i form, od czasów przedmuzułmańskich po współczesność; trwałość, ewolucję i zmiany funkcji irańskich mitów narodowych na przestrzeni dziejów; kontynuację i przemiany koncepcji religijnych, społecznych i estetycznych; relacje zachodzące pomiędzy przekazem ustnym a pisemnym, kulturą ludową a wysoką. Jej badania oparte są na znajomości tekstów źródłowych, kluczowych dla kultury perskiej, w tym mitologii irańskiej i epiki perskiej. W dziedzinie eposu irańskiego zwraca szczególną uwagę na ustne źródła literatury pisanej; zagadnienie autorstwa, indywidualizmu i tradycji. Interesuje ją także problematyka intertekstualności w perskiej literaturze klasycznej i współczesnej, obecność wątków epicko-mitycznych we współczesnej literaturze perskiej oraz wizerunek obcego w literaturze perskiej (w tym również Polaków w Iranie w czasie II wojny światowej i zderzenia kultur). Poświęciła również sporo uwagi historii polskich badań iranistycznych i problematyce orientalizmu polskiego. Jest również autorką przekładów z literatury perskiej na język polski i poezji polskiej na język perski.

Dr Marek Smurzyński, z wykształcenia polonista i iranista, był adiunktem w Zakładzie Iranistyki UJ, zatrudnionym w Instytucie Orientalistyki UJ od 1998 roku.

Urodził się w 1954 roku w rodzinie robotniczej w Łodzi. W 1976 roku ukończył polonistykę na Uniwersytecie Łódzkim (praca magisterska o przekładach na język polski wierszy austriackiego poety, Georga Trakla). Podczas studiów polonistycznych był członkiem teatru studenckiego. Uczęszczał również na popularne wśród tak zwanej „młodzieży niepokornej” seminarium dotyczące kultur Wschodu, prowadzone przez Sławomira Cieślikowskiego. Z tego okresu pochodzą jego pierwsze publikacje i referaty dotyczące tematyki orientalnej, świadczące o jego predylekcjach indologicznych (artykuł Wstęp do rozważań nad indianizmem w twórczości poetów Młodej Polski, (w:) Prace Sekcji Indianistycznej Studenckiego Koła Naukowego Polonistów. Wydawnictwo UŁ, Łódź 1976, s. 3-10; czy referat wygłoszony na posiedzeniu naukowym Łódzkiego Towarzystwa Naukowego pt. Akszepa jako chwyt litotetyczny. Ironia, (w:) Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych LTN, Rocz. XXX, 9, 1976). Z czasem prze-orientował nieco swoje zainteresowania Wschodem i ostatecznie w 1978 roku podjął studia na kierunku iranistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Po uzyskaniu absolutorium w 1982 roku, wyjechał na dwa lata do Iranu, by pracować jako tłumacz dla firmy Budimex przy budowie elektrowni w Isfahanie. Po powrocie o Polski, w 1986 roku uzyskał magisterium na warszawskiej iranistyce, broniąc pracę na temat funkcji paradygmatów mitycznych w definiowaniu pojęcia ruchu w pismach Alego Szari’atiego. W roku 1989 ponownie pojechał do Iranu, by rozpocząć studia w zakresie historii literatury i języka perskiego na Wydziale Literatury i Nauk Humanistycznych w Uniwersytecie Teherańskim (Goruh-e Farhang-o Zabān-hā-ye Bāstāni-ye Dāneškade-ye Adabiyyāt-o ‘Olum-e Ensāni), a po nostryfikacji polskiego magisterium w 1993 roku, podjął tamże studia doktoranckie. Z czasem jego zainteresowania iranistyczne ewoluowały w stronę poezji sufickiej, czego efektem była rozprawa doktorska poświęcona Sanā’i’emu, napisana pod kierunkiem prof. Šafi’iye Kadkaniego pt. Tashih-e enteqādi-ye Seyro-l-'ebād elā-l-ma'ād-e Sanā’i-ye Qaznavi va sāxtār-e tamsili-ye ān (Redakcja krytyczna poematu Seyro-l-'ebād elā-l-ma'ād [Podróż wiernych do miejsca powrotu] Sanā’iego z Gazny i jego alegorycznej struktury), którą obronił na Uniwersytecie Teherańskim w 1997 roku.

Po uzyskaniu doktoratu, podjął decyzję o powrocie do Polski. W 1998 roku, wraz z żoną, Hayedeh Vambakhsh-Smurzyńską, został zatrudniony w Zakładzie Iranistyki UJ. Początkowo pracował w ramach umowy o dzieło i godzin zleconych jako lektor języka perskiego, a od 2002 roku jako starszy wykładowca. W roku 2007 otrzymał stanowisko adiunkta. Jednocześnie pracował jako tłumacz przysięgły języka perskiego. W roku 2005 wyjechał na kilka miesięcy do Kabulu jako tłumacz przy misji Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF/NATO).

W lutym 2008 roku zachorował na białaczkę. Zmarł 12 grudnia 2009 roku w Krakowie, pozostawiając żonę i 9-letniego syna, Eljasza.

Marek Smurzyński posiadał rozległe zainteresowania iranistyczne i humanistyczne, obejmujące takie obszary badawcze jak sufizm, powieść postmodernistyczna, antropologia tekstu, teoria przekładu, historia Iranu i islamu, filozofia polityki, film kurdyjski czy współczesny Afganistan. Spośród jego publikacji literaturoznawczych należy wymienić: Elementy klasycznej liryki perskiej we współczesnej noweli perskiej, [w:] Poetyka orientalna i jej recepcja w Europie, red. A. Czapkiewicz, Kraków 1989, s. 155-70; czy Il romanzo postmoderno nell'Iran postrivoluzionario (Postmodernistyczna powieść w post-rewolucyjnym Iranie) [w:] L'Iran e il tempo. Una società complessa, red. A. Cancian, Rzym 2008, s. 181-196; publikacji z zakresu antropologii tekstu: The Veiled Text in the Islamic-Persian Textual and Its Authoritative Power, [w:] Texts of Power. The Power of the Text. Readings in textual authority across history and cultures, red. C. Galewicz, Kraków 2006, s. 129-137, czy The Anthropological Aspect of Manuscripts’ Multiplicity in Persian, [w:] Iran. Questions et Connaissances, Vol. II, red. M. Szuppe, Paris 2002, s. 203-11. W dziedzinie perskiej mistyki opublikował m.in.: Seir al-‘ebad elal-ma’ad of Sana’i from Ghazna as a poem of initiation, [w:] In the Orient Where the Gracious Light… Satura Orientalis in Honorem Andrzej Pisowicz, red. A. Krasnowolska, K. Maciuszak, B. Mękarska., Kraków 2006, s. 167-171; oraz tekst: The Description of Spatial Relations in the ‘Aql-e Sorkh of Shehab al-Din Yahya Sohravardi as Mystical Mind Training, [w:] Erzählter Raum in Literaturen der islamischen Welt/Narrated Space in the Literature of the Islamic World, red. R. Haag-Higuchi, Ch. Szyska, Wiesbaden 2001, s. 57-67. Z zakresu zagadnień przekładoznawczych ukazały się jego autorstwa: Hezār nokte-ye bāriktar az mu (Tysiąc niuansów cieńszych od włosa [w przekładzie literackim]), “Negah-e now” nr 34, 1997, s. 177-183, czy The Parataxis of Persian Narration and the Problems of the Segmentation of a Translated Text, [w:] Oriental Languages in Translation, red. A. Krasnowolska, B. Mękarska, Z. Zaborski, Kraków 2002, s. 185-90. Do jego publikacji dotyczących zagadnień społeczno-kulturowych należą m.in. teksty: Paradigms of Movement in Ali Shariati, “Hemispheres. Studies on Cultures and Societies” nr 6, 1989, s. 33-59 oraz The Limits of the Open and the Hidden in Persian Culture, “Przegląd Orientalistyczny” nr 2 (146), 1988, s. 159-166. Z kolei kinematografii kurdyjskiej poświęcił tekst: Zawłaszczona cudowność kurdyjskiej powszedniości w irańskim filmie M.R. Aslaniego “Czigh”, [w:] International Conference on Kurdish Studies, red. A. Krasnowolska, M. Rzepka, Kraków 2004, s. 71-78.

Publikował również rozdziały dotyczące Iranu i świata islamu (obejmujące okres od XVI do XVIII wieku) w historycznych pracach zbiorowych. Do jego opracowań należy zaliczyć: Świat islamu, [w:] Wielka historia świata. Świat w XVII wieku, red. A. Podraza, Warszawa 2005, s. 607-631; Świat islamu, [w:] Wielka historia świata. Świat w XVIII wieku, red. P. Franaszek, Warszawa 2005, s. 343-67; Iran pod panowaniem Safawidów i ich następców (XVI-XVIII w.), [w:] Historia Iranu, red. A. Krasnowolska, Wrocław 2010, s. 559-697.

Był również redaktorem wydania specjalnego kwartalnika “Pol-e Firuzeh” t. 4, nr 13, jesień 1383 (2004), poświęconego Polsce i polsko-irańskim relacjom kulturalnym, dla którego sporządził wykaz polskich książek o tematyce irańskiej (Ketābhā-ye montašer šode dar zamine-ye irānsenāsi dar Lahestān, ibid., s. 206-214).

Ceniony jako ekspert w międzynarodowym środowisku iranistycznym, członek Societas Iranologica Europaea (SIE) i Middle East Studies Association (MESA), brał udział w licznych kongresach, spośród których należy wymienić: The Wondrous Words – The Poetic Mastery of Jalal al-din Rumi (London 2007), The Third Biennial Convention on Iranian Studies (Tbilisi 2007), The Sixth Biennial of Iranian Studies (London 2006), Narrative: An International Conference (Berlington, Vermont 2004), 5th European Conference of Iranian Studies (Ravenna 2003), The First Biennial Convention of ASPS (Dushanbe 2002), The Third Biennial Conference on Iranian Studies (Bethesda, Maryland 2000) oraz 4th European Conference of Iranian Studies (Paris 1999). Uczestniczył także w projekcie badawczym “Intellectual Traditions of the East” prowadzonym przez Uniwersytet Jagielloński we współpracy z CNRS w Paryżu.

Poza karierą naukową, Marek Smurzyński czynnie uczestniczył w irańskim życiu kulturalnym. Jako tłumacz promował literaturę perską w Polsce i polską poezję współczesną w Iranie. Choć jego stosunek do Iranu, perskiej kultury i literatury był silnie nacechowany emocjonalnie, w swych badaniach potrafił zachować dystans teoretyka postrzegającego zjawiska w szerszej perspektywie. Jako tłumacz opublikował przekład na polski poematu Sohrāba Sepehriego Sedā-ye pā-ye āb (Głosy u brzegu wód, Łódź 1994), "Ognista mądrość" Sohrawardiego, „Znak” nr 512, 1998, s. 83-85. Jednakże jego najważniejszym dokonaniem translatorskim jest poetycki przekład 32 gazali mistycznych Moulany Jalāloddina Rumiego, W mgnieniu słów. Poezje (Kraków 2008), do którego - wraz z Mariuszem Koluchem - nagrał również płytę.

Spośród przekładów poezji polskiej na perski należy wymienić przekład we współpracy z Šahrāmem Šeydā’im i Čuką Čekādem wyboru wierszy Wisławy Szymborskiej pt. Ādamhā ru-ye pol (Ludzie na moście, Tehrān 1997), a także tłumaczenie Przesłania Pana Cogito i Raportu z oblężonego miasta Zbigniewa Herberta („Kār-nāme” nr 31, miesiąc ābān (październik-listopad 1381/2002), wiersza Zasłona Tadeusza Różewicza (Parde-ha, „Gardun” nr 19-20, miesiąc mehr 1370 (wrzesień-październik 1991) i czterech wierszy Jacka Kaczmarskiego („Negah-e Nou” nr 35, zima 1376-1377 /1997-1998/).

Jako charyzmatyczny wykładowca, błyskotliwy erudyta, utalentowany aktorsko recytator wierszy i hipnotyzujący tancerz-improwizator, Marek był wspaniałym wodzirejem i kompanem wielu spotkań kulturalnych i towarzyskich, po którym pozostała zionąca pustka, której nic i nikt nie jest w stanie wypełnić.